Katarzyna Skupień i Stach Gacek „Świat metalu”

Wystawa fotografii od 16 marca do 30 kwietnia 2023 roku.

Wernisaż 16 marca o godz. 18.00.

Serdecznie zapraszamy!!!

Niektóre metale znane były jeszcze w czasach prehistorycznych, zanim jeszcze nauczono się je otrzymywać z rud. Wyrabiano wówczas między innymi przedmioty użytkowe z miedzi rodzimej, złota, srebra, a także żelaza meteorytowego. Fakt ten potwierdzają różnego rodzaju znaleziska archeologiczne z terenów Egiptu i Mezopotamii, datowane na kilka tysięcy lat p.n.e. Dziś nie jesteśmy w stanie ustalić, kto, gdzie i jak po raz pierwszy, z rud metali, świadomie otrzymał czysty metal, który mógł później wykorzystać w praktyce. Początki metalurgii datuje się obecnie na V tysiąclecie p.n.e. Ośrodki, w których dokonywano odpowiednich przeróbek minerałów w celu otrzymania metali były najpewniej rozproszone po różnych zakątkach Świata. Niekiedy w różnych miejscach, stosowane techniki produkcyjne rozwijały się niezależnie od siebie.

Początkowo ludzie opanowali umiejętność otrzymywania miedzi z rudy w ognisku. Wraz z upływem czasu, ludzie zapoznawali się coraz dokładniej z różnymi właściwościami metali, takimi jak kowalność czy ciągliwość. Doskonalono również techniki ich obróbki. Z czasem zaczęto mieszać ze sobą różne metale, tworząc stopy o jeszcze lepszych własnościach. Opanowano więc otrzymywanie między innymi brązu (około 3500 p.n.e. na terenach Egiptu). Rozwijająca się wiedza i stosowana technika umożliwiła wreszcie w III tysiącleciu p.n.e. otrzymywanie żelaza. Szczególnie wysoki poziom osiągnęła technika wytwarzania stopów miedzi oraz technika odlewnictwa w starożytnej Grecji. Umiejętności te zostały później przejęte i rozwinięte przez Rzymian. Rozwinęli oni między innymi produkcję ołowiu, srebra oraz rtęci. Początki rozwoju hutnictwa żelaza w Europie Środkowej i Zachodniej, przypadają na IX stulecie p.n.e. Rozwój ten został znacznie zahamowany w okresie tzw. wędrówki ludów. Nowa epoka w rozwoju hutnictwa w Europie miała miejsce w wieku XVIII .

Wówczas podstawowym piecem wykorzystywanym do wytopu żelaza była dymarka, której kształt i wymiary ulegały stopniowym przemianom. Mniej więcej w XIV w wykształcił się tzw. wielki piec, w którym można było otrzymać ciekłą surówkę. Wykonywano z niej między innymi odlewy żeliwne lub żelazo zgrzewne, przez tzw. fryszowanie. Stopniowo próbowano zastąpić stosowany powszechnie jako źródło energii węgiel drzewny, węglem kamiennym, co dokonało się w efekcie pod koniec XVII wieku. W roku 1735 miał miejsce kolejny przełom. A. Darby jako pierwszy wytopił surówkę wykorzystując do tego celu koks. Bardzo dynamiczny rozwój hutnictwa w Europie przypada na wiek XIX, czego kulminacyjnym momentem było skonstruowanie w 1864 roku przez E. Martina i W. Siemensa pieca zwanego martenowskim. W końcu XIX i na pocz. XX w. opracowano między innymi proces rafinowania stali w piecach elektrycznych, a w latach 1952-53 zastosowano w Austrii bardzo wydajny proces tlenowy (tzw. proces L.D.) do otrzymywania stali z surówki.

Wiele metali nieżelaznych odkryto dopiero pod koniec XVIII stulecia. Początkowo stosowane były one jako składniki stali stopowych. W stanie czystym, na skalę przemysłową zaczęto je otrzymywać dopiero w drugiej połowie wieku XIX. W roku 1848 otrzymano czysty nikiel, w latach 60tych XIX w. uzyskano czysty cynk , a w roku 1854 opracowano metodę uzyskiwania czystego aluminium. XX wiek to czas rozwoju metod otrzymywania metali nieżelaznych dawniej nie wykorzystywanych (np. chromu, wolframu, molibdenu, wanadu, tantalu, tytanu,). Udoskonalano również dotychczasowe metody otrzymywania metali tak, by móc uzyskać produkty o bardzo wysokiej czystości. Spowodowane to było między innymi z szybkim rozwojem takich dziedzin, jak elektronika, technika itp., które potrzebowały materiałów o coraz doskonalszych, specyficznych właściwościach.

Z przedmiotów wykonanych z metalu korzystasz niemal codziennie. Ten materiał spotykany jest w samochodach, gastronomii, farmacji i przemyśle ciężkim. Jednak mało osób wie, jak powstaje metal. Metal jest związkiem chemicznym, który ma najczęściej krystaliczną budowę. Dzięki temu ma on swoje określone właściwości fizyczne, które ludzkość nauczyła się wykorzystywać już tysiące lat temu. Rudy metali kształtowały się przez miliony, a nawet miliardy lat, ponieważ wielu naukowców uważa, że pierwiastki chemiczne znajdujące się na Ziemi, pochodzą jeszcze z czasów, gdy planeta była w stanie ciekłym. W momencie kształtowania się jądra obecnego globu, uderzały w jego powierzchnię asteroidy. W swoim składzie miały one różne związki chemiczne, w tym właśnie metale. Dzięki temu różnych częściach świata znajdują się rudy żelaza, złota, srebra lub miedzi. Z punktu widzenia języka potocznego ludzie bardzo często tym słowem określają stal, która jest połączeniem żelaza z węglem, obrabianych w wysokiej temperaturze. Im wyższa jest zawartość węgla, tym stop jest twardszy. Oczywiście z metalami niemal od razu kojarzy się huta ,najłatwiej nową stal pozyskać ze złomu. Jest on transportowany do łukowego pieca elektrycznego. Tam pod wpływem bardzo wysokiej temperatury wszystkie metalowe części są roztapiane i transportowane do pieco-kadzi.

Do roztopionego metalu dodaje się wybrane składniki. Tak uzyskuje się określony stop. Huta może wyprodukować różne stopy metali o indywidualnym składzie, w pieco-kadzi dochodzi do wymieszania składników. Na tym etapie pracownik huty pobiera również składniki, które znajdują się w piecu i przekazuje je do analizy. Tam grupa inżynierów i chemików bada skład chemiczny, zawartość procentową określonych pierwiastków.

Proces rafinacji usuwa zanieczyszczenia w postaci aluminium i siarki a także twardość stali. Wszystko przebiega w temperaturze około 1650 stopni Celsjusza. Zbyt duża ilość pochodnych metali trafia na dno kadzi, tam również znajduje się żużel. Na koniec przez umieszczenie ciekłego metalu w próżni, usuwa się z niego wodór i tlen. Później następuje proces odlewania stali i formowania tak zwanych kęsów metalu. Gdy wspomniany proces rafinacji dobiega końca, stal przechodzi ze stanu ciekłego do stałego. Następnie ponownie trafia do miejsca, gdzie powyżej tysiąca stopni następuje walcowanie stali. Tak powstają między innymi pręty.

c.d.n.

Skip to content